Wat is een earthship?
Een earthship is een soort aardehuis. Iedere earthship is dus een aardehuis, maar niet ieder aardehuis een earthship.
Een aardehuis kan uit verschillende materialen zijn opgebouwd: strobalen, leem of inderdaad autobanden. Het grootste verschil tussen een aardehuis met een muur van autobanden en een earthship heet Mike Reynolds.
Wie is Mike Reynolds?
Mike Reynolds, voluit Micheal Reynolds, is een architect met een visie. Eenmaal afgestudeerd besefte hij dat de moderne architectuur zich alleen maar focust op onbelangrijke zaken. De aarde is namelijk in verval aan het raken – de bergen afval worden hoger en hoger. Reynolds vond dat het tijd was voor verandering.
Hij ontwikkelde, na veel trial-and-error, de earthship zoals deze nu is. Bedoeld om de aarde een stukje beter te maken en te leven in volle vrijheid, zonder rekeningen te hoeven betalen. Deze rekeningen hoef je niet meer te betalen, omdat je niet aangesloten bent op de nutsvoorzieningen.
Het grootste verschil met een ander aardehuis is dus dat de earthship pas een earthship is als het volgens de ideeën van Mike Reynolds gebouwd is. Zijn bouwplannen kun je kopen op zijn website (vanaf $6.000), evenals een opleiding tot earthshipbouwer.
Definitie van earthship
Een earthship is een zelfvoorzienende off-grid woonoplossing, opgebouwd uit aarde en gerecyclede materialen. In een earthship worden zoveel mogelijk middelen hergebruikt, bijvoorbeeld water, flessen en blikjes, om een lage impact op de aarde te garanderen.
Bij een aardehuis heb je best veel vrijheden. Dan kun je, zolang je huis uit natuurlijke en gerecyclede materialen is opgebouwd, je huis gewoon aardehuis noemen. Hoe anders is dat met een earthship. Die moet aan de volgende eisen van Reynolds voldoen, voor je het een earthship ‘mag’ noemen:
- Gebouwd met natuurlijke en gerecyclede materialen;
- Verwarming en verkoeling door aarde en zon;
- Elektriciteit door zonne- en windenergie;
- Er is wateropslagcapaciteit;
- Je water wordt hergebruikt;
- In de broeikas is een eigen voedselproductie.
Daarnaast bouw je de echte earthship natuurlijk volgens het plan van Mike Reynolds, liefst met zijn medewerking. Zin om er zelf een te bouwen? Volg vooral de opleiding ($2500 voor vier weken) of loop stage ($500 voor 3 weken) in New Mexico.
Hoe is een earthship opgebouwd?
Het is belangrijk om te weten dat de oorspronkelijke earthship is ontwikkeld in New Mexico. Het principe gaat dus uit van een veel warmer klimaat met grond die beter geleidt dan wij gewend zijn. Hoe zo’n oorspronkelijke earthship er uit ziet, ga ik je vertellen.
Noordzijde
Bij een earthship bestaat de noordzijde uit een heuvel. Het gemakkelijkste is om je earthship tegen een al bestaande heuvel te bouwen, maar natuurlijk kun je ook een heuvel creëren.
Tegen deze heuvel wordt een muur gebouwd van gemiddeld 1500 afgedankte autobanden, volgestopt met nog meer aarde. Deze bandenwand heeft meerdere functies:
- Isolatie
- Vasthouden van warmte of koelte
- Schokbestendigheid
- Vuurbestendigheid
- Ondersteuning van het dak
Daarnaast heeft zo’n wand nog een groot voordeel: in principe kan deze gratis gebouwd worden. Als je goed je ogen openhoudt, vind je online gemakkelijk hele partijen oude autobanden die gratis af te halen zijn. En aarde hoeft ook niets te kosten.
Wel is het een gigantisch karwei. In één band past namelijk 100 kilo aarde. Dit moet je goed aanstampen: een fysiek zwaar proces, dat ook nog eens erg lang duurt – gemiddeld 2 uur per band. Je autobandenwand is dus efficiënt, mogelijk ‘gratis’ maar erg arbeidsintensief.
Deze bandenmuur wordt vervolgens bedekt met een leemlaag, voor extra isolatie (en een wat fraaier uitzicht). Je leefruimte(s) laat je altijd grenzen aan de bandenmuur.
Zuidzijde
Dan hebben we de zuidzijde, de zonnezijde. Hier wordt zoveel mogelijk licht en warmte opgevangen. Dit gebeurt door van de zuidzijde van de earthship een multifunctionele broeikas te maken. De broeikas heeft de volgende functies:
- Voedselproductie;
- Verwerking van afvalwater;
- Warmte creëren;
- Ventilatie door middel van kantelramen.
In de broeikas worden veelal eetbare planten gekweekt, om zelfvoorzienend te blijven. Deze planten worden bewaterd met het (grof gefilterd) afvalwater van je gootsteen, bad of douchen. Op hun beurt filteren de planten dit water weer. Daarover vertel ik je later meer.
Waar aan de noordzijde de leefruimte grenst aan de bandenwand, grenst deze aan de zuidzijde aan de broeikas. De ramen van de broeikas zijn vaak gebouwd met een helling van 9° om zoveel mogelijk zonlicht binnen te laten, ook in de winter.
De broeikas vormt dus als het ware een gang in je woning. Ontzettend functioneel én het ziet er ook nog eens heel gaaf uit.
Verwarming of verkoeling
In Taos, New Mexico, is de earthship ontstaan. Daar zijn dusdanig veel zonuren dat er genoeg warmte wordt opgeslagen in de bandenmuur om de woning ook in de winter te voorzien van warmte. In Nederland ligt dit anders, maar daarover later meer.
Doordat de banden warmte opslaan en de aarde in de banden zorgen voor verkoeling, heb je in een earthship eigenlijk altijd een constante temperatuur. Voor de extreme hitte die bijvoorbeeld Taos kent, kan er gekozen worden om een tunnel in de bandenmuur te maken.
Deze tunnel zorgt, in combinatie met de kantelramen in de broeikas, voor een koele luchtstroom. Gratis airco zonder elektriciteit! En in de winter doe je dan het luikje voor de tunnel dicht, zodat de kou buiten blijft.
Dit systeem zorgt ervoor dat de earthship zowel zelf koelt als verwarmt, zonder aangesloten te zijn op het elektriciteitsnet. Natuurlijk win je door de vele ramen in de broeikas ook veel warmte.
Zonnepanelen
Helemaal zonder elektriciteit is in deze maatschappij best een ding. Aangezien een earthship per definitie off the grid – niet aangesloten op de nutsvoorzieningen – is, moet je deze elektriciteit op een andere manier regelen.
Afhankelijk van je energiebehoefte installeer je dus ook een aantal zonnepanelen op je dak. Eventueel kun je dit nog aanvullen met een windmolen, vooral in de minder zonnige gebieden. Of, als je aan het water bouwt, een watermolen.
Watervoorziening
Als je off-grid bent, betekent dit ook dat je niet aangesloten bent op de waterleiding en niet op het riool. Lastig? Valt best mee, zolang je je goed voorbereidt.
Zoals eerder genoemd kun je namelijk zelf je waterreservoir bouwen in de heuvel. Hier vang je regenwater op dat gefilterd wordt door ofwel aarde, ofwel grind. Dit water kun je nog eens door een waterzuiveringssysteem laten lopen voor drinkwater.
Het gebruikte drinkwater, of douche- bad- of afwaswater laat je dan weer door een grof filter naar je broeikas lopen. Dan hebben je plantjes meteen bewatering en zorgt je ‘afval’ ervoor dat je gewassen groeien. Gaaf toch?
Als je dat water dan weer uit de plantenbakken pompt is het voldoende gefilterd om je toilet door te spoelen. Voor de wet mag dit echter niet. De oplossing hiervoor kan een composttoilet zijn. Dan heb je voor je toilet helemaal geen water nodig en kun je je compost gebruiken voor je beplanting.
Gelukkig zijn er ook mogelijkheden om een toilet door te spoelen, zonder aangesloten te zijn op de riolering. Als je dat wil, kun je je toilet aansluiten op een septische tank, zoals dat van oudsher ook gebeurt.
Muren
Één van de kenmerken van een earthship is toch wel dat dit nogal een kunstwerk te noemen is. Hoe komt het dat earthships er altijd zo bijzonder uitzien? Recycling heeft hier veel mee te maken.
Het doel van een earthship is onder andere om milieuvriendelijk te bouwen. Minimaal 45% van de earthship bestaat uit gerecyclede materialen. Dit zit ‘m sowieso in de bandenmuur, maar ook absoluut in andere muren.
Niet-steunmuren worden veelal gecreëerd uit leem of andere klei in combinatie met gebruikte flessen en blikjes. Dat ziet er door het lichtspel superfancy uit en is ook nog eens lief voor de aarde. Begin je vast met materialen sparen?
Earthships in Nederland
Klinkt gaaf hè, zo’n earthship? Dat vind ik ook. Zoals gezegd is de earthship ontwikkeld in Taos, New Mexico met behoorlijk veel zonuren. Werkt dit principe dan ook in Nederland? Het werkt wel, maar is wat omslachtiger. Door regelgeving én een ander klimaat.
Regelgeving
We beginnen maar eens met de absolute basis: je woning mag niet off grid. In Nederland moet je woning aangesloten zijn op de nutsvoorzieningen. Anders gezegd: je huis moet aangesloten zijn op het waternet, de riolering en de elektriciteit.
Een beetje flauw, maar je breekt dus de wet met een earthship, die juist niet aangesloten mag zijn op de nutsvoorzieningen. Je hoeft die voorzieningen niet te gebruiken, maar ze moeten aanwezig zijn. En daar is de earthship niet op ontworpen.
Gelukkig is deze regelgeving niet zo zwart/wit als ik nu beschrijf. De gemeente kan je namelijk gratie verlenen waardoor je bij wijze van uitzondering mag bouwen zonder nutsvoorzieningen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij Vereniging Aardehuis in Olst. Hierover later meer.
Aarde en zonuren
Europese aarde is vochtiger en geleidt een stuk minder dan droge Zuid-Amerikaanse aarde. De aarde houdt hier minder warmte vast en op vochtige grond is het lastiger bouwen. Is je grond te vochtig, dan moet je deze eerst ophogen om er een earthship op te kunnen realiseren. En dan heeft Europa ook nog veel minder zonuren…
Het zit zo: in het oorspronkelijke plan voor de earthship slaat de bandenmuur genoeg warmte op om ook in de winter je huis comfortabel te houden. Dit is echter gebaseerd op Taos, waar ook in de winter gemiddeld 7 zonuren per dag zijn.
Ter vergelijking: in Nederland heb je, winterdag, gemiddeld 1,5 uur zon per dag. Je begrijpt dat dit een enorm verschil is. Ook in de zomer is de zonnesterkte in Taos veel groter dan in (West-)Europa, waardoor er veel meer warmte wordt opgeslagen.
Er is bijvoorbeeld een earthship in Normandië. Wanneer het daar buiten, in de herfst of lente, 6 graden is, is het binnen maar 9 graden. Dat wordt dus flink bijstoken, al helemaal als het in de winter vriest!
Dat bijstoken doe je met bijvoorbeeld een tegel- of steenkachel. Hiermee wordt de ruimte ook meteen minder vochtig (beter voor je lichaam), en een stuk gezelliger. Zo’n kachel houdt relatief lang de warmte vast. Zo heb je alsnog een comfortabele temperatuur zonder gebruik te maken van de nutsvoorzieningen.
Zwolle en Olst
Een earthship bouwen kan dus zeker in Nederland. Zien hoe dat in de praktijk gaat? In Zwolle staat de enige échte earthship van Nederland, in het Doepark Nooterhof. Mister Mike Reynolds himself heeft nota bene geholpen bij de opbouw!
De earthship heeft ruim 10 jaar dienst gedaan als theehuis. Helemaal zelfvoorzienend was deze niet: om dienst te doen als theehuis was het noodzakelijk tóch aangesloten te zijn op de voorzieningen. En, helaas, sinds oktober 2018 is het theehuis gesloten. Laten we hopen op een doorstart.
Natuurlijk kun je nog steeds gaan kijken hoe zo’n magisch bouwwerk er nu uitziet. Als je ook wil weten hoe ’t allemaal werkt, dan kun je naar Olst. Daar vind je Vereniging Aardehuis: een dorp met zelfvoorzienende aardehuizen.
Veel van die aardehuizen zijn gebaseerd op Mike Reynolds’ earthships, inclusief bandenwand, broeikas en veel gerecyclede materialen. Genoeg om je te inspireren!