Wat is een helofytenfilter?

Zuiver water is erg belangrijk. Het meest toegepaste natuurlijke zuiveringssysteem is het helofytenfilter. Maar wat is het nu eigenlijk precies? Hoe werkt het? En welke soort heb je nodig? We hebben een blog geschreven met de nodige informatie.

Het is allemaal een best lastig en technisch verhaal. Maar om het wat makkelijker te maken hebben we de hoofdvragen proberen te beantwoorden. Zoals:

• Wat is een helofytenfilter?
• Wat zijn helofyten?
• Welke voorbeelden van helofytenfilters zijn er?
• Hoe werkt een helofytenfilter?
• Een verticaal of een horizontaal helofytenfilter?
• Wat zijn de voordelen en de nadelen?

Wat is een helofytenfilter?

Het korte antwoord: een off-grid rioleringssysteem.

Bij tiny house projecten is geen aansluiting op het riolering. Deze huisjes gebruiken een zogenaamd droogtoilet. De ontlasting komt hierbij op een composthoop. De urine gaat, samen met het afwas- en douchewater door een filter. Het filter zuivert afvalwater tot praktisch drinkbaar water. Zo’n filter wordt een helofytenfilter genoemd.

Het bestaat uit een gebied met weinig waterstroom. Hier werken planten en bacteriën met de “soep” van moeder natuur. Dit zijn micro-organismen die voedingsstoffen en fijne sedimenten uit het water verwijderen.

Helofyten

Het filter reinigt met helofyten (moerasplanten) het afvalwater. De wortels van deze planten nemen een groot deel van de zuivering voor hun rekening.

Helofyten is de verzamelnaam van planten die boven water groeien, maar met hun wortels in natte grond groeien. Zelfs in de waterbodem waar geen zuurstof is, kunnen ze wortelen. Helofyten kunnen namelijk zelf zuurstof naar hun wortels transporteren. Dit zuurstoftransport is dé eigenschap van helofyten.

Helofytenfilters kunnen bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor de zuivering van vervuild regenwater van straten en parkeerplaatsen.

Voorbeelden van helofytenfilters

Er bestaan drie verschillende varianten helofytenfilters, namelijk:

• Verticaal (voor zwaar vervuild water)

In het verticaal doorstromend helofytenfilter verblijft het water langer dan andere systemen. Dit zorgt voor een maximale werking van het filter.

• Horizontaal (voor licht tot matig vervuild water)

Een iets ingewikkelder filter. Hierbij stroomt het afvalwater onder het oppervlakte van het moeras. Het wordt aan de ene kant in het filter gepompt en aan de andere kant weer uit het filter gepompt. Dit type filter heeft als ondergrond grof zand en grind.

• Vloeiveld (voor grote hoeveelheden licht vervuild water)

Het makkelijkste filter van de drie is het vloeiveld. Hierbij stroomt het water over de bodem van het moeras tussen de planten door. Vloeivelden werden vroeger  aangelegd in de buurt van aardappelzetmeel- of suikerfabrieken.

Hoe werkt een helofytenfilter?

We weten nu dat er drie varianten filters zijn, maar hoe werken deze eigenlijk?

• De werking van het verticale helofytenfilter:

Dit is het meest bekende helofytenfilter in Nederland. Het afvalwater wordt bij dit type boven op het filter gepompt. Het water wordt overal op het filter gepompt. Hierna zakt het langs de wortels van de planten omlaag en zuigt het lucht achter zich aan. Dit geeft de beste omstandigheden voor de bacteriën die het afvalwater kunnen zuiveren. Het zijn dus niet de planten die het water zuiveren, maar de bacteriën.

• De werking van het horizontale helofytenfilter:

Bij het horizontale helofytenfilter blijft het afvalwater altijd onder de grond. Het komt niet in contact met de buitenlucht. Het te zuiveren water stroomt in horizontale richting door het filtersubstraat. In veel gevallen kan het water zonder pomp, in het helofytenfilter stromen. De helofyten nemen zuurstof op uit de lucht en brengen deze naar de wortels. Via de wortels wordt de zuurstof verdeeld in het helofytenfilter. Het water wordt gezuiverd terwijl het langs helofytenfilter stroomt.

• De werking van het vloeiveld:

Het vloeiveld is het oudste type helofytenfilter. Het afvalwater in het vloeiveld stroomt bovengronds tussen de stengels van rietplanten door.

Doordat de meeste van de fabrieken waar vloeivelden waren door schaalvergroting verdwenen zijn, zijn veel vloeivelden veranderd in natuurgebieden. Vloeivelden zijn dus niet meer echt van toepassing anno 2019. Daarom wordt dit in deze blog niet verder beschreven.

Een verticaal of een horizontaal helofyten filter?

Bij het verticale filter wordt het afvalwater boven op het filter gepompt. Omdat dit echter onder de grond gebeurt, ontstaat er geen stankoverlast.

Een horizontaal filter is, doordat er geen pomp nodig is, makkelijker om op te bouwen.

Het is niet zonder reden dat de verticale variant het meest gebruikte helofytenfilter is in Nederland. Deze heeft namelijk een stuk minder oppervlakte nodig. Voor de zuivering van bv. 93 m³/j (twee-persoons huishouden) is ongeveer 2m² rietveld nodig. Hierdoor liggen de kosten ook lager. Het voordeel van een verticaal helofytenfilter is ook dat het een overzichtelijker systeem is.

Daarbij wordt een horizontaal filter gebruikt bij licht vervuild bedrijfswater, zwemwater, vijvers, water van wegen en vervuild oppervlaktewater. De verticale versie reinigt vervuild afvalwater, huishoudelijk afvalwater, bedrijfsafvalwater of proceswater.

De voor en nadelen van een helofytenfilter

Voordelen:

• Helofytenfilters stinken niet (Daar is een duidelijke reden voor: afvalwater stinkt vooral wanneer het in aanraking komt met zuurstof.)
• Het is het meest duurzame en energiezuinige systeem op de markt.
• Dat mensen zich niet hoeven aan te passen. (Het helofytenfilter kan alles verwerken.)
• Veroorzaakt geen ongedierte
• Helofytenfilters vereisen erg weinig onderhoud.

Nadelen:

• Je kunt niet teveel bacteriedodende schoonmaakmiddelen wegspoelen. (Door de bacteriën en schimmels in het systeem, wordt overmatig gebruik van bijvoorbeeld chloor en bleek afgeraden)
• Er is een verminderde werking bij lage temperaturen buiten.
• Je hebt voldoende ruimte nodig

Conclusie

Helofytenfilters worden al jarenlang succesvol toegepast.

De filters zuiveren het op een natuurlijke manier, zonder tussenkomst van veel techniek. Dit zijn de grootste voordelen van een helofytenfilter:

• Lage energieverbruik
• Zeer efficiënte zuivering
• Minimale onderhoud
• Lange levensduur
• Natuurlijk uiterlijk

Samengevat zijn helofytenfilters dé perfecte oplossing voor situaties waar natuurlijke reinigingsmanieren nodig zijn. Dus zeker voor mensen die naar een zelfvoorzienend off-grid bestaan streven, is zo’n filter absoluut een must have.